Pomak direniş ordusu ilk silahlı çatışma

Pomak direniş ordusu ile Rus kuvvetleri arasındaki ilk silahlı çatışma, 14 Nisan 1878’de meydana gelir.

Rodop VeBatı Trakya Devlet-i Muvakkatesi
TimrasPomak Devleti

Balkanlarda,Batı Trakya ve Rodoplarda Pomak  direniş hareketlerinin başlangıcı 3 Mart 1878tarihinde Ayastefenos anlaşmasının imzalanmasını müteakip 14 Nisan 1878tarihinde kurulan “Çirmen Milli Mukavemet Teşkilatı” olmuştur. Daha sonra“Rodop ve Batı Trakya Türk Devlet’i Muvakkatesi” adını alacak olan buteşkilatın kurucuları:

·       Timirski Ahmet Aga
·       Hidayet paşa(Kendisi1854 Kırım savaşı ile gelen ve Rodoplara  yerleşen bir İrlanda’lıdır)
·       Hacı İsmail Efendi (kendisi 14 Mart 1886’ya kadar Rodop ve çevresindeki komitacılık faaliyetlerininyöneticisidir)
·       Kara Yusuf Çavuş

Yönetimdegörev alanlar:

·       Çirmenli Ahmet Efendi
·       Hasköylü Halil Efendi
·       Dimetokalı Şakir Efendi
·       Hacı Halil Efendi
·       Kırcaali’li AbdullahEfendi
·       Hacı Mümin Efendi
·       Hacı Ragıp Efendi
·       Ali Ağa

Yönetim vekarar meclisi: 4 kişi
Temsilcilermeclisi: 30 kişi
Nüfus: 4milyon
Gönüllüpiyade: 135.000
Gönüllüsüvari: 86.000
Mahallizabıta kuvveti: 15.000
Kontrol ettiği şehir, kasaba ve köyler: Aydos, Emineburnu, Karınabat,İslimye, Kozan, Kızanlık, Şıpka, İhtiman, Tatarpazarcığı, Lofça, Servi, Plevne,Tırnova

GeçmişteSultanyeri kazası içinde yer alan Karatarla köyü, günümüzde Kırcaali ileStanimaka, yani Asenovgrad arasında Rodop dağlarının eteğinde bulanmaktadır.
Bulgarca adı Çerna Niva olan köyde kurulan Hükümet-i Muvakkate’nin 4 kişidenoluşan bir kurucular heyeti bulunmaktadır. Daha çok Ahmet Aga Timirski ileözdeşleşen bu hükümetin diğer kurucuları Hacı İsmail Efendi, Kara Yusuf Çavuşile İngiliz asıllı Hidayet Paşa yani Mr. Sinclair’dir. Hükümetin ayrıca 30kişiden oluşan bir Temsilciler Meclisi bulunmaktadır.

Hükümet-i Muvakkate, Pomak Timras Devleti  demokratik anlayışla yönetilen bir siyasaloluşumdur. Dünyadaki ilk Demokratik halk Cumhuriyetidir..  O kadar ki, alınan kararlara zaman zaman köymuhtarları da katılmıştır. Çoğunluğunu Pomaklarınoluşturduğu yaklaşık 4 milyon insanın yaşadığı bir coğrafyada kurulan Hükümet-iMuvakkate, varlığını sürdürdüğü 8 yıl boyunca egemenliği altındaki bölgeyi önceRuslara, daha sonra da Bulgarlara karşı başarıyla savunmuştur. Pomaklar  3 Mart 1878’de imzalananAyastefanos Antlaşması’nın hükümlerinden rahatsızdırlar. Bunu antlaşmanınimzalanmasının hemen ertesi günü, 4 Mayıs 1878’de yaptıkları protestolarlaortaya koyarlar. Antlaşmayı kabul etmeyeceklerini bildirirler ve Pomaklar ayaklanırlar.

Rodoplar’da 4 Mart 1878’de ortaya çıkan Pomak direnişinden Rusya rahatsızdır.Çünkü bu bölgede ortaya çıkan direniş, Ege deniziyle olan bağlantınınkesilmesi, dolayısıyla sıcak denizlere çıkma hayalinin son bulması ve büyükgüçlerin antlaşmayı değiştirmek için aradıkları fırsatı bulmaları demektir.

Rus kuvvetleri ve komitacılar ayaklanmayı bastırmak için harekete geçer. Hertürlü şiddeti kullanan bu kuvvetler, ayrıca ihtilalcilerden silahlarını dateslim etmelerini isterler. Silahların tesliminin 93 Harbi’nde yaşananörneklerde de olduğu üzere ölüme açık davet demek olduğunu bilen Pomaklarınyanıtı kesindir: Ya istiklal, ya ölüm…

Rus ordusu ve Bulgar komitacılar, bir taraftan Pomak direnişçilerdensilahlarını teslim etmelerini isterlerken, diğer taraftan da saldırılarınısürdürmekten geri durmazlar. Özellikle Filibe yani Plovdiv ve Hasköy yaniHaskovo civarında önemli askeri harekatlar gerçekleştirirler. Bu bölgeninantlaşma gereğince kendilerine bırakıldığını ileri sürerek Pomak Direniş ordusundan, silahlarını teslimetmelerini ve direnişten vazgeçmelerini isterler. Fakat Rus güçlerinin veBulgar komitacıların beklentileri boşa çıkar. Rus birlikleri tarafından

işgaledilme tehlikesi yaşayan Hasköy’deki 21 Pomak , köyünün ahalisi silahlanarakdağlara çekilir. Köylerinin işgal ve yağma edilmesi üzerine de 500 silahlı kişi ,Çakınalı Hüseyin Ağa önderliğinde işgal güçlerine karşı direnişe geçer.  Rusya ise huzursuzdur. Bu nedenle de hemenharekete geçer. Fakat bu kez doğrudan devreye girmek yerine dolaylı yolu seçer.İhtilalcilerle doğrudan görüşmek yerine Babı Ali’den yardım ister. SultanAbdülhamit’ten, ihtilalcilerin silahlarını bırakmaları ve teslim olmalarıkonusunda devreye girmesini ister. Fakat bu, boşuna çabadır. Çünkü, padişahtarafından gönderilen heyetin Rusların talebiyle oluşturulduğunu bilenihtilalciler, yapılan hiçbir teklifi kabul etmezler.
Pomak  direniş ordusu ile  Ruskuvvetleri arasındaki ilk silahlı çatışma, 14 Nisan 1878’de meydana gelir.Antlaşmanın imzalanmasından 40 gün sonra Çirmen’in üzerindeki Selbüklümmevkiinde yaşanan bu çatışmada Rus birlikleri püskürtülür. İhtilalciler ile Rusorduları arasındaki en kanlı çarpışmalar Sultanyeri kazasında, günümüzdeKırcaali ve çevresine karşılık gelen bir bölgede yaşanır. Rus ordusu,ihtilalcilere karşı koyabilmek için buradaki kuvvetlerini takviye etme yolunagider. Bunun için de Edirne ve Filibe’den yeni birlikleri ve dağ toplarınıbölgeye gönderir.
Takviye güçlerin gönderildiği alan sadece Rodoplar’la sınırlı değildir. Aynışekilde günümüzde Hasköy’ün yani Haskova’nın sınırları içinde yer alanOrtaköy’ün (İvaylovgrad) yakınında yerleşik bulunan Demirler Cemaati’ninsaldırılarına karşı buraya da takviye birlikler gönderilir. Fakat tüm bunlarboşuna çabadır.

Evet! Yapılan tüm uğraşlar boşuna çabadan başka bir şey değildir. Çünkü yapılantakviyelere, gerçekleştirilen tüm saldırılara rağmen ihtilal küçülmek bir yanaher geçen gün büyür. O kadar ki, Pomak direnişinin kapsadığı alan, Haziran1878’in sonlarına doğru, güneyde ve güneydoğuda Gümülcine, Dimetoka ve MustafaPaşa; kuzeyde Selvi, Lofça, Tırnova, Plevne; kuzeydoğuda Edirne ile Karadenizarasına; batıda ise Paşmaklıda’dan (Smolyan) Samakov ve Cuma-i Bala’ya(Blagoevgrad) kadar tüm Rodop dağları boyunca yayılır. Kısaca

Emine Burnundan Cuma-i Bala’ya kadar heryer ihtilal hareketinin faaliyet alanı içindedir.

Bu kadar geniş bir alana yayılan Pomak direniş  hareketinin Emine Burnu’ndan Şıpka Geçidi’nekadar uzanan Doğu Balkanlar’daki kumandanı Yusuf Çavuş’tur. Mestanlı veKırcaali’de, kısaca tüm Rodoplar’da; Gabrovo ve Köprülü de dahil olmak üzereRus ve Bulgar komitacılara karşı savunmayı organize eden kişi Hacı İsmail’dir. Dimetoka’danNevrekop’a kadar uzanan saha ise İngiliz asıllı Hidayet Paşa’nın kontrolüaltındadır. İhtilal hareketi, mücadelenin en kritik döneminde önemli bir sorunyaşar. Hidayet Paşa ve Kara Yusuf arasında ortaya çıkan bir anlaşmazlık sonucu ikiyeayrılır. Fakat Pomak direniş  ordusu , kritik birdönemde ortaya çıkan bu olumsuzluğu çok kısa bir sürede çözerler. Ortak düşmanakarşı güçlerini yeniden birleştirirler.

Pomak direniş  ordusunun sayısı Ocak ayındakiyenilgiden sonra Süleyman Paşa’nın geriye kalan askerlerinin de katılmasıylaiyice artmıştır. İngiliz belgelerine göre silahaltında 35 binden fazla  asker vardır. Fakat malzeme eksikliğinedeniyle silahaltına alınamayan yine bir o kadar insan bulunmaktadır.

Pomak  direnişçilerin en büyük sorunusilah ve cephane eksikliğidir. Özellikle güçlü Rus ordusu ve Bulgarkomitacılarla kanlı çarpışmaların yaşandığı bir dönemde böyle bir eksiklik çokbüyük ve önemli bir sorundur. Yapılması gereken acilen bu açığın kapatılması,ihtiyacın giderilmesidir.

Hükümet-i Muvakkate yönetimi sorunun çözümü için Babı Ali’ye başvurur. SultanAbdülhamit’ten silah ve cephane yardımı talebinde bulunur. Fakat boşuna. ÇünküRusya’dan çekinen Padişah, Pomakların  bu isteklerine karşılıkhiçbir yardımda bulunamaz.

Pomak  direnişinin  sürdüğü bir dönemde sorunu görüşmeler yoluylaçözme konusunda da girişimde bulunurlar. Önce Rus orduları komutanı GrandükNikola’ya başvururlar ve kendisinden zulümlere son verilmesini isterler.Talepler dikkate alınmaz. Dahası geri gönderilen elçiler, Bulgar komitacılartarafından katledilir. Fakat ihtilalciler sorunu çözme ve konuyu uluslararasıkamuoyuna taşıma konusunda kararlıdırlar. Bunun için 16 Mayıs 1878’de hareketegeçerler. Hükümet-i Muvakkate imzalı bir bildiriyi 1856 Paris Antlaşması’nıntarafı olan ülkelerin İstanbul’daki temsilciliklerine gönderirler.
Pomak direniş  Hükümeti , köy meclis üyelerinin deimzalarını taşıyan muhtırada, Rus ordusunun ve Bulgar komitacıların yaptıklarızulmü ortaya koyarlar. bunun için gerekirse kanlarının son damlasına kadarsavaşacaklarını üstünü vurgulayarak belirtirler: “Ayastefanos Antlaşması’nışiddetle protesto ederiz. Pomakların idare ettikleri yerlerle, Ruslar veBulgarlar tarafında idare olunan yerler arasındaki büyük farkı görmek üzerekimi isterseniz gönderiniz. Meriç’in güney-batı tarafındaki topraklardan, yeniBulgaristan’a bir karış yer vermemenizi istirham ederiz. Çünkü idaremiz altındabulunan 4 milyon ahali , işitilmemiş cinayetlerle ismini kirletmiş olan ve herzaman düşmanımız bulunan bir hükümete boyun eğmektense yok olmayı tercih eder.
1886 Antlaşması’nda Osmanlı Devletinin tek kazancı olur.Rodoplar’daki Pomakların verdikleri mücadeleyle bir miktar toprak elde eder.
Pomaklar  hüznü ve mutluluğu bir aradayaşarlar. Mutludurlar, çünkü amaçlarına ulaşmışlar, Hüzünlüdürler, çünkü 8yıldır binbir özveri ve zorlukla büyütüp ayakta tuttukları çocukları, yaniHükümet-i Muvakkate Pomak Direnişhükümeti yok olmuştur. Gerçekleşen umutlar ve biten bir hayal, yani  artık. Pomak Timras devleti  bir hayaldir ..

Tevfik Bıyıklıoğlu’na göre 8 yıl süreyle verilen mücadelenin başarısızlıklasonuçlanmasının en büyük nedeni hareketin herkesi peşinden sürükleyecek birliderinin olmayışıdır. Bir başka görüşe göre Padişahın direnişe destek vermemesiyenilginin asıl nedenidir. Belki de bunların hepsi birden bu sonucu doğurmuştur.

Bizi  Facede sosyal Medyada Takip edin.Pomaklar hakkinda her seyden an itibari ile  Haberiniz olsun ..  Pomakbülteni Haber Portalı.